Woordenboek Filosofie:Sjibbolet

Beschrijving

Een sjibbolet (ook wel gespeld als schibbolet) is een uitspraak die eenduidig aangeeft of de spreker al dan niet tot een bepaalde groep behoort. Vaak bevat een sjibbolet klanken of klankreeksen die dusdanig specifiek voor een bepaalde taal zijn, dat een niet-moedertaalspreker niet in staat is ze correct te realiseren. Veel van de bekende sjibbolets maken deel uit van mythische vertellingen en het is niet altijd te achterhalen in hoeverre ze ooit werkelijk zijn gebruikt.

Het woord "sjibbolet" komt uit het Hebreeuws. Het wordt gebruikt in Richteren 12:4-6. De mensen uit Gilead gebruikten het om de Efraïmieten die over de Jordaan wilden vluchten te ontmaskeren:

"Zo zeiden zij tot hem: Zeg nu Schibboleth; maar hij zeide: Sibbolet, en kon het alzo niet recht spreken; zo grepen zij hem, en versloegen hem aan de veren van de Jordaan, dat te dier tijd van Efraïm vielen twee en veertig duizend." (vers 6 van bovengenoemde passage uit de Statenvertaling) Bekende sjibbolets zijn:

Scheveningen, naar verluidt tijdens de Duitse aanval op Nederland in de meidagen van 1940 gebruikt om Duitse infiltranten, spionnen en verklede militairen te ontmaskeren, omdat Duitstaligen, anders dan Nederlandstaligen, in het algemeen de klankreeks /sx/ niet goed kunnen uitspreken.[1] De zinsnede Un kweeuwkien mit gerespelde keaze (Een beschuit met geraspte kaas) in het Urkers wordt op Urk gebruikt als sjibbolet, om te testen in hoeverre iemand in staat is om het Urker dialect goed uit te spreken. Bûter, brea en griene tsiis, wa't dat net sizze kin, is gjin oprjochte Fries (Geluidsfragment voorbeeld (info / uitleg)), naar verluidt gebruikt door Grote Pier om uit te maken of hij met Hollanders of met Friezen te maken had. des Gilden vriend. Strijdkreet gebruikt tijdens de Brugse metten door de Bruggelingen die aanhangers waren van de gilden om de Fransen en de verfranste bourgeoisie te ontmaskeren.

Bronnen, noten en/of referenties: